Δύο χρόνια τώρα, με πρόσχημα τη μείωση του χρέους και το μνημόνιο, έχουν ψηφιστεί μια σειρά από νόμους που πραγματικά παρέχουν την ευχέρεια στους εργοδότες να αλλάξουν πολλά στο εργασιακό τοπίο – τώρα πια και με τη «βούλα».
Κι ενώ το κρατικό χρέος δύσκολα θα φτάσει το 2012 στα επίπεδα του 2010 (για το οποίο η κυβέρνηση υπέγραψε το μνημόνιο), οι αμοιβές και οι εργασιακές σχέσεις γυρίζουν πολλές δεκαετίες πίσω, δικαιώνοντας όσους υποστήριζαν ότι στόχος όλων αυτών των αλλαγών δεν ήταν το «συμμάζεμα» των δημοσιονομικών, αλλά το να καταστεί η Ελλάδα χώρα φθηνής και ευέλικτης εργασίας, όπου τα ισχύοντα της νομοθεσίας στις αναπτυγμένες χώρες απλώς θα… πάψουν να ισχύουν.
Μέχρι μερικά χρόνια πριν, το επίδικο της κριτικής στις Ενώσεις του Τύπου ήταν η μικρή αύξηση που υπέγραφαν στις ΣΣΕ, η απροθυμία τους να ελέγξουν την εφαρμογή τους σε όλα τα μαγαζιά, το μπλοκάκι που υπέκρυπτε σχέση εξαρτημένης εργασίας, καθώς και θεσμικά αιτήματα.
Εν έτει 2012, η συσσώρευση, ως επί το πλείστον, ηττών στο συνδικαλιστικό κίνημα του κλάδου, ο αρνητικός συσχετισμός που έχει δημιουργηθεί, η έλλειψη ελεγκτικών μηχανισμών από τα σωματεία, τα Ταμεία και την Επιθεώρηση Εργασίας, και κυρίως οι αλλαγές στην εργατική νομοθεσία έχουν οδηγήσει τα αφεντικά του κλάδου στο να κάνουν «πάρτι» όσον αφορά τους εργαζόμενούς τους.
Η κατάσταση έχει ξεφύγει τελείως. Ελάχιστα είναι τα μαγαζιά που πλέον τηρούν τη σύμβαση. Η πίεση για μειώσεις μισθών, ακόμα και κάτω από τα όρια των ΣΣΕ, είναι τεράστια. Ατομικές συμβάσεις και παραβίαση των όρων των ΣΣΕ είναι γενικευμένα φαινόμενα. Σχεδόν πουθενά δεν γίνονται προσλήψεις στο μισθολόγιο. Μπλοκάκι και «μαύρα» είναι ο κανόνας. Όσον αφορά τις αμοιβές, αυτές είναι «όσο πει το αφεντικό». Εκ περιτροπής εργασία. Μειώσεις μισθών (10-30%). Όπου η μείωση δεν αρκεί για να φτάσει το κόστος όσο επιθυμεί το αφεντικό, μπορεί να συνδυαστεί και με λιγότερη δουλειά. Μισθός; 500-600 ευρώ μεικτά για εργασία όποτε μας χρειάζονται.
Οι εργοδότες επικαλούνται μείωση κερδών ή και ζημιές. Κι όμως:
1. Οι μειώσεις των πωλήσεων δεν είναι όσο λένε. Συν το ότι σε μια προηγούμενη περίοδο, αντισταθμιστικά, φρόντισαν να «ξεφορτωθούν» εργαζόμενους. Οι απολύσεις δεν άρχισαν το 2009.
2. Η μείωση στη διαφήμιση δεν είναι όσο υποστηρίζουν. Ούτε τα στοιχεία συνηγορούν ότι έχει πέσει δραματικά. Η πτώση είναι όση δηλώσουν οι ίδιοι. Που επιπλέον αποδίδουν εξαιρετικά μικρό μέρος από το αγγελιόσημο στα Ταμεία.
3. Οι ζημιές τους είναι όσο δηλώσουν στους ισολογισμούς τους. Αλλά ακόμη κι αν ήταν όσες λένε, μέρος από τα κέρδη των προηγούμενων ετών αρκεί για να ισοσκελιστούν οι απώλειες. Από την εργασία ποιων τα έβγαλαν άραγε;
4. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό μείωσης των μισθών είναι αναντίστοιχο της ύφεσης. Ταυτόχρονα, ουδείς τους απαγορεύει τα λεφτά που γλιτώνουν να τα επενδύουν αλλού, προβαίνοντας σε επιθετικές εξαγορές.
Συμπερασματικά, κάποια στιγμή η ύφεση θα φύγει. Η απώλεια, εν τω μεταξύ, για τους εργοδότες θα είναι απειροελάχιστη, σε σχέση με τους εργαζόμενούς τους. Και αν ποτέ ξαναδοθούν αυξήσεις, ποτέ δεν θα φτάσουν να αναπληρώσουν αυτή την ανατροπή.
Για τα επόμενα χρόνια, ο εργοδοτικός σχεδιασμός είναι ξεκάθαρος: Καμία σύμβαση, μειώσεις 10% κατ’ έτος, συν εργασία όποτε κρίνουν αυτοί ότι μας χρειάζονται. Ασφάλιση με το σταγονόμετρο. Επιχειρησιακές συμβάσεις σαφώς δυσμενέστερες από την –πάλαι ποτέ– κλαδική, ακόμη και από την εθνική της ΓΣΕΕ, της οποίας όψεις συστηματικά αναιρούνται. Λιγότερες εργοδοτικές εισφορές, μεγαλύτερες εργατικές.
Και αυτό σύντομα θα σημάνει και Βατερλό για τα Ταμεία: Λιγότεροι εργαζόμενοι, μικρότεροι μισθοί (άρα και μικρότερες, συνολικά, εισφορές), λιγότερα ένσημα, γενικευμένη εισφοροδιαφυγή (1 στους 2 εργοδότες δεν αποδίδει τις κρατήσεις), ελάχιστο αγγελιόσημο… είναι σαφές τι θα συμβεί με ασφάλιση, περίθαλψη και συντάξεις.
Και οι αλλαγές δεν είναι μόνο μισθολογικές. Ο μηδενικός έλεγχος, η αδυναμία δικαίωσης έστω και δικαστικά, για το ποιοι είναι οι όροι εργασίας του καθενός, ήδη έχουν οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου εντατικοποίηση και πειθάρχηση της εργασίας. Κοινώς, απολύσεις δεν έχουν γίνει μόνο επειδή ορισμένοι συνάδελφοι αρνήθηκαν να υπογράψουν μειώσεις.
Συνολικά, ξεκάθαρη ανατροπή της αντίληψης ότι από τη δουλειά μας μπορούμε να ζούμε αξιοπρεπώς. Αυτό το προνόμιο το διατηρούν στο εξής μόνο τα αφεντικά και μια δράκα στελεχών.
Σε αυτό το πεδίο, η συνδικαλιστική γραφειοκρατία που παλαιότερα, μέσω της υπογραφής της ΣΣΕ εμφανιζόταν ως ο εγγυητής ενός μίνιμουμ διαβίωσης για τους εργαζόμενους και μπορούσε, δικαστικά κυρίως, να αποτρέπει τα χειρότερα, σήμερα ουσιαστικά αναιρείται εκ βάθρων.
Διότι πλέον η εργοδοσία μπορεί να υπογράψει και… 100% αύξηση. Δεν σημαίνει όμως ότι είναι υποχρεωμένη εφαρμόσει, όταν έχει 100 τρόπους να την παρακάμψει.
